Inhoudsopgave
Inleiding    Oplossen van flubenol    Doseren in meerdere bakken    Maken van medicinaal voer    Voor het starten van de kuur    Tijdens de kuur    Na de kuur    Gezonde vissen hebben én houden is vooruit zien!    Ter overdenking   

Inleiding

Daar ik al heel wat jaren Discusvissen kweek en we vroeger alles zelf moesten ontdekken heb ik een ruime ervaring opgedaan in diverse technieken van waterbehandeling, filtering maar ook het behandelen van dieren die wat mankeren. Met zo`n 25 bakken en 8.000 liter water doe je natuurlijk veel meer ervaring op dan mensen met maar één bak. Ook jonge vis vraagt vaak weer een andere aanpak dan volwassen dieren. Van het door de microscoop bestuderen van visjes waar iets aan mankeert en welke volgens een bepaalde methode behandeld zijn krijg je inzicht. Via de diverse groepjes en clubs krijg je via discussies inzichten en methodes welke samengevoegd met je eigen ervaring uiteindelijk dan doen blijken dat de Discusvis eigenlijk helemaal niet zo moeilijk is als de meesten denken. De vis is niet moeilijk maar we deden zelf moeilijk.

Deze keer wil ik iets meer vertellen over veel gestelde vragen inzake wat behandelmethoden en wat spelregels en tips. De mensen noemen mij vaak Dokter Discus. Dit komt omdat ik regelmatig mensen help met een dosering van het één of ander welke ik dan per post opstuur of meeneem naar de club als het geen haast heeft. Ik kan dat op een duizendste gram nauwkeurig afwegen en zo is het gekomen dat de mensen steeds bij mij terecht kwamen omdat ze ten eerste de dosering niet kenden en ten tweede het zelf niet goed konen afwegen. Soms wel meerdere keren per dag wordt mij advies gevraagd over het water, het filter, harsen, de kweek, de opfok maar ook de diverse kwalen. Vaak hebben deze kwalen te maken met stress doordat de verzorging van de dieren onjuist is. (verkeerde waterparameters, verkeerde of eenzijdige voeding, te lage temperatuur, te veel vissen in een bak of juist te weinig vissen in een bak) Ook ben ik altijd bezig om de zaak verder te professionaliseren, doe proeven met diverse uitvindingen (van uitschuifbaar schepnet tot automatische zacht water productie) en ben zodoende allerlei dingen aan het uitdokteren. De naam Dokter Discus slaat dus niet alleen op de medische kant van de hobby maar bestrijkt in feite de hele hobby. Het moet jullie zeker in telefoonkosten schelen als ik af en toe wat interessante wetenswaardigheden uit de doeken doe.

Dit verhaal gaat over erg veel gestelde vragen en adviezen welke te maken hebben met de behandeling van zieke vissen. Het gaat niet zozeer over doseringen en producten maar meer wat er omheen hangt. Met name doseringen en het te gebruiken product hangen sterk af van feiten als watersamenstelling, met name de hardheid (of zachtheid), bijvissen, planten in de bak en wat er al gebruikt is kort van tevoren. Deze worden van geval tot geval geanalyseerd en geadviseerd waarbij het telefonische consult niet altijd eenvoudig is. Maar omdat het in 90% van de gevallen een typische Discuskwaal betreft is een juiste diagnose meestal niet moeilijk. Ook via internet kreeg ik al foto’s van zieke vissen te zien, met name huidproblemen zijn op deze wijze goed waarneembaar, maar ook een monster van verse ontlasting wordt regelmatig aangeboden. Hoewel er in de handel wel goede medicijnen worden aangeboden hebben wij hier toch te maken met een vis die soms een speciale aanpak nodig heeft en een speciale dosering. Het gemiddelde product schiet dan vaak tekort en is ook vaak veel te duur. Wij hebben nu eenmaal grote bakken (50 liter water per vis is het juiste gemiddelde) en dus ook een flinke hoeveelheid van iets nodig. We vallen dan terug op de werkzame stoffen welke wij nodig hebben maar welke weer alleen in grootverpakkingen en vaak met grote moeite verkrijgbaar zijn. Door anderen ook mee te laten profiteren (= omzetsnelheid) hebben we niet het probleem dat de expiratiedatum snel wordt overschreden en we dus altijd met verse spullen werken. Veel middelen verliezen hun werking na enige tijd, zeker als ze op de verkeerde wijze worden opgeslagen. (in opengescheurd zakje dat weer met wasknijper is dicht gemaakt in de warme en vochtige aquariumruimte, dit schijnt ook met het voer zo te moeten) De houdbaarheid varieert van product tot product en als iets te oud is dan moet het ingeleverd worden bij de apotheek. De meeste medicijnen moeten koel en donker bewaard worden. Neguvon stelt prijs op warme bewaartemperatuur (wel donker en droog) maar bv. DMSO stolt als het beneden 18 graden Celsius wordt bewaard en wil dan de fles niet meer uit. Door de mindere werking van te oude producten overleven de boosdoeners de kuur en worden op deze wijze resistent. Dat wil zeggen dat er een gewenning optreedt waardoor de kwaal niet meer met de normale dosis of met dát specifieke product bestreden kan worden. Met name de Aziatische kwekers rommelen vaak maar wat aan zodat zelfs de modernste antibiotica niet meer goed werken.

Benadrukt moet worden dat, tenzij het niet anders kan, een kuur altijd volledig afgemaakt moet worden en als er in de gebruiksaanwijzing staat dat de kuur na 5 dagen herhaald moet worden dan moet deze ook herhaald worden, óók als de vissen er weer beter uitzien.

Zoals bekend werkt Flubenol prima tegen diverse wormen bij Discusvissen (bij lintwormen echter geniet Droncit de voorkeur) maar het gebruik heeft een paar aandachtspunten welke ik hier zal belichten.

Na toepassing van Flubenol zul je niet direct resultaat zien daar de werking gebaseerd is op het uithongeren van de wormen. Het kan 8 tot 20 dagen duren voordat er door de microscoop geen wormenleven meer te zien is. Dit hangt af van het soort worm. Het kan (eventueel) vele weken worden gedoseerd zonder nadelige gevolgen voor de vis. Het middel hoeft er ook niet te worden uitgefilterd. Vroeger werd het middel wel opgelost in Aceton of DMSO. (Dimethylsulfoxide) Dit omdat het middel moeilijk oplosbaar is in water. Inmiddels hebben we ontdekt dat er een groot verschil is tussen kraanwater en gedestilleerd water. Dit laatste water wil graag allerlei stoffen in zich opnemen. Ook osmosewater en water uit de ionenwisselaar kunnen gebruikt worden. Ionenwisselaar heeft de voorkeur omdat dit water een véél lagere geleidbaarheid heeft dan het water dat uit een osmose-apparaat komt. (3 tot 10 microsiemens tegen 40 tot 60 microsiemens)

Terug naar inhoudsopgave

Oplossen van flubenol

De meeste poeders lossen maar slecht op in water en voor het beste resultaat adviseer ik de volgende methode:

Neem een pannetje met leidingwater en zet dit op de kookplaat. Het Flubenol poeder doen we, onder goed roeren, in een hittebestendige fles of laboratoriumglas (Erlenmeyer, glazen thee- of koffiepot) samen met ca. een halve liter gedestilleerd water. Goed schudden en de fles in het pannetje zetten. Nu warmen we het geheel op tot ca. 80 graden Celsius terwijl we af en toe roeren of schudden. Pas op dat we onze handen niet branden! Nu is de maximale oplossing bereikt en laten we de fles afkoelen. We kunnen ook de inhoud van de fles in een emmer aquariumwater gieten en dit weer in het aquarium teruggieten. In ieder geval moeten we voorkomen dat de dieren hun neus branden omdat jij het hete spul in het aquarium giet en de vissen denken dat ze voer krijgen. Het water zal in eerste instantie wat wazig worden.

Na 1 week procedure herhalen en goed verversen! Niet over kool filteren. Na 1 week idem.

Metronidazool kan op dezelfde wijze worden opgelost. Dit dient er overigens wél te worden uitgefilterd na een behandeling. Er zijn ook stoffen welke er niet door kool uitgefilterd worden zoals bijvoorbeeld zout (na een zoutkuur), hier helpt eigenlijk alleen verversen waarbij we ons moeten bedenken dat als we 50% hebben ververst de zoutwaarde gehalveerd is. Na 5 keer 50% ververst te hebben resteert er nog iets meer dan 3% van de oorspronkelijke 1/10 % hetgeen verwaarloosbaar is. Een lange zoutkuur bedraagt namelijk 1/10 %, dit is 1 gram per liter aquariumwater oftewel 100 gram per 100 liter. Na 5 keer verversen bedraagt de waarde dan 3 gram per 100 liter hetgeen verwaarloosbaar is zoals gezegd.

Natuurlijk kunnen we het zout er ook via een ionenwisselaar uithalen maar daarbij kunnen dergelijke fouten worden gemaakt dat ik dit zelfs niet voor kenners zou aanraden..

Terug naar inhoudsopgave

Doseren in meerdere bakken

Tenzij anders vermeld is de door mij verstrekte hoeveelheid geneesmiddelen altijd bedoeld voor jouw totale te behandelen water hoeveelheid. Het zakje waarin zich het medicijn bevindt dient goed te worden uitgespoeld zodat alles wordt gebruikt. Als er meer dan één bak behandeld moet worden dan doen we dit als volgt: tel de inhoud van de bakken bij elkaar op, bijvoorbeeld 500 liter, 225 liter en twee bakken van 100 liter = 925 liter. Vul de inhoud van de fles nu aan tot 925 cc en verdeel in de eerste bak 500 cc en de tweede bak 225 cc etc. tot de fles leeg is.

Terug naar inhoudsopgave

Maken van medicinaal voer

Koop bij de aquariumwinkel een plak levende muggenlarven. (meestal even van tevoren bestellen) Dit is ca. 500 gram. Meestal zitten deze in een krant verpakt. Vouw de krant open en spreidt de larven wat uit en laat ze goed uitdrogen. Ze mogen echter niet dood gaan! Als ze, na enige tijd, wat droger zijn (meestal 1 á 2 uur) dan doe je ze in een papje waar ook het medicijn in zit (Flubenol of Metronidazool). Dit papje moet niet te waterig zijn. De larven zuigen zich nu weer vol en nemen zo de Flubenol of Metronidazool op. Laat ze hier enige uren in staan om ze goed te verzadigen. Van het geheel ijsklontjes maken en aan de vissen voeren. (1 keer per dag) Bij het voeren het ijsklontje niet ontdooien en ook niet afspoelen. Zó komt het medicijn in de vis terecht.

Men kan natuurlijk ook het spul aan het eventueel zelfgemaakt diepvriesvoer toevoegen maar het kan ook worden gedruppeld op droogvoer waarbij men het laat intrekken en weer opdrogen. Met name voertabletten en Discusin is hier prima voor geschikt. Dicusin is geperst droogvoer.

Terug naar inhoudsopgave

Voor het starten van de kuur

Vóórdat we de kuur starten is het raadzaam tenminste de helft van het water te verversen omdat dit tijdens de kuur niet raadzaam is. (tenzij de gebruiksaanwijzing dit aangeeft) Bovendien zal dit het aantal ziekteverwekkers en de bacteriedruk al aardig doen verminderen. Bij ernstig vervuilde filters zal de werking van medicijnen meestal aanzienlijk minder zijn. Het is dan aan te raden deze filters eerst te reinigen.

Terug naar inhoudsopgave

Tijdens de kuur

Tijdens de kuur moeten we niet over adsorberende materialen filteren zoals kool en harsen. Ook een eventueel UV filter moet worden uitgeschakeld.

De vissen dienen voortdurend te worden gecontroleerd (ook bij warmte kuren en zoutbaden etc.) Een goede waterbeweging, b.v. door middel van een luchtpomp, wordt sterk aanbevolen.

Tenzij anders vermeld is het niet raadzaam meerdere producten tegelijk gebruiken daar deze elkaars werking kunnen beïnvloeden en zodoende schade aan de vis kunnen veroorzaken.

Verder is het handig een kuur te starten als men ook voldoende tijd heeft om de vissen onder controle te houden. (bijvoorbeeld in het weekend)

Troebeling van het water is tijdens een groot aantal kuren normaal maar moet wel goed in de gaten worden gehouden. Als het water erg ondoorzichtig wordt en de vissen gaan “happen” en bovenin hangen dan is het verstandig de kuur af te breken of een deskundige te raadplegen. Met “kuur afbreken” wordt bedoeld dat er ogenblikkelijk zoveel mogelijk water wordt ververst en de dosering stopt.

Het is belangrijk bij zeer zacht water de pH waarde in de gaten te houden daar deze onder invloed van bijvoorbeeld het citroenzuur van de KMC kuur (Kopersulfaat, Methyleenblauw en Citroenzuur) sterk kan dalen. In dat geval dient er wat KH+ te worden toegevoegd of, indien dat niet in huis is, wat leidingwater te worden toegevoegd totdat er weer een acceptabele pH waarde is bereikt. Stoffen zoals KMC, FMC, Methyleenblauw etc. kunnen het water zó plotseling een geweldige kleur geven dat de vissen zich een rolberoerte schrikken als dit er té plotseling wordt ingedaan. Rustig doseren dus, in de buurt van de uitstromer en af en toe even wachten zodat de vissen kunnen wennen aan de kleur.

Het toedienen van het geneesmiddel dient zódanig te gebeuren dat huidcontact en inademen wordt voorkomen. Ook moet contact met het water zoveel mogelijk worden gemeden. Diverse kleurstoffen, formaline en bijv. Neguvon zijn gevaarlijke producten. Neguvon wordt door de huid opgenomen en komt zodoende in de bloedbaan en in de lever terecht. Deze is hier niet blij mee. Oppassen dus het is geen limonade! Niet alle middelen uit de handel waarschuwen hiervoor en kunnen zodoende gevaarlijk zijn. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld Flagellex van Columbo. Dit middel bevat(te?) vroeger 100 % Metronidazool. Op zich niets mis mee. Op de huidige gebruiksaanwijzing kon ik nergens meer een samenstelling vinden noch het vulgewicht van de capsule. Hierdoor is het mogelijk dat we tekort doseren (tegenwoordig minimaal 1 gram per 100 liter bij Discusvissen. Ook is het mogelijk dat we bij het aanbevolen uit elkaar trekken van de capsules de werkzame stof (Metronidazool) inademen of vroeger hebben ingeademd. Juist dit inademen is zéér schadelijk (kankerverwekkend) en hier wordt al geruime tijd ernstig voor gewaarschuwd. Het product Metronidazool moet met een koolfilter op de neus worden afgewogen en verwerkt. Het valt tegenwoordig in geneesmiddelencategorie 2 onder de kankerverwekkende stoffen.

Overigens valt een fabrikant niet altijd zomaar iets te verwijten. Vroeger werd er gewoon in de open lucht een plaat asbest doorgezaagd en zonder bescherming in de asbest mijnen gewerkt. Door onderzoek en voortschrijdend inzicht weet men nog niet zo lang hoe vreselijk gevaarlijk dit is. Dit geldt ook voor een heleboel stoffen welke nu nog als ongevaarlijk te boek staan. Als men niets van een stof weet kan men maar het beste handelen als ware het een gevaarlijke stof!

Een ander probleem bij middelen uit de handel is dat er vaak geen samenstelling vermeld wordt zodat we niet weten of de dosering nog wat hoger kan eventueel om resistentie te voorkomen of dat het middel gecombineerd mag worden met iets anders. Ik kan me deze geheimzinnig doenerij heel goed voorstellen maar erg handig is het niet. Ieder product zal een dosering geven welke een dosering is die bij geen enkele gemiddelde vis kwaad kan. Maar Discusvissen zijn geen gemiddelde vissen en hebben soms een andere aanpak nodig. Uit ervaring weet ik dat bij bepaalde kwalen bij Discusvissen soms wel een 4 x hogere dosering perfect werkt terwijl het bij andere vissen dodelijk zou zijn. Ook de tolerantie van de diverse middelen ligt (logischerwijs) ver uit elkaar. Flubenol kunnen we wel factor 20 overdoseren terwijl Neguvon bij factor 1,5 al problemen kan geven.

Terug naar inhoudsopgave

Na de kuur

Als de kuur over is en alle middelen zijn er uit gefilterd met actieve kool en/of eruit ververst dan bestaat de mogelijkheid dat het bacterieleven in het filter totaal vernietigd is. Dit is niet na alle kuren zo. Een wormenkuur is niet van invloed op de bacteriën. Een flagellatenkuur overigens ook niet. Soms is het verstandiger het filter wél mee te behandelen, bioloog niet uitgezonderd. Ik denk hier bijvoorbeeld aan de kuur met KMC tegen kieuwwormen in een onbeplante bak. Deze kuur duurt 10 dagen en in die tussentijd zal de bacterie werking dalen tot nul komma nul maar het filter zorgt dan toch nog voor de mechanische filtering en waterbeweging.

Ook bij gebruik van FMC zal dit het geval zijn. Dit is een Amerikaanse afkorting en staat voor Formaline, Methyleenblauw en Malachietgroenoxalaat. Hoewel het in Amerika bij veel groothandels wordt gebruikt bij o.a. huidproblemen, parasieten, kieuwwormen, bacteriën, het ontsmetten van het schepnet etc. is het in Nederland bij mijn weten niet in de aquariumwinkel te koop en daarom maak ik het zelf maar.

Na gebruik van dit soort middelen moeten we ná de kuur de nitrietwaarde meten daar het nitriet niet meer wordt afgebroken omdat de bacteriën het loodje hebben gelegd. We moeten deze bacteriën weer op gang helpen met een starter van b.v. Nitrivec van Sera maar er zijn ook goede andere merken. We blijven dagelijks de nitrietwaarde meten en als deze te hoog dreigt te worden dan verversen we de helft. Na een week zullen we zien dat het nitriet langzaam afneemt en dat er nog maar af en toe ververst hoeft te worden. Als alles in orde is en de gebruiksaanwijzing is goed opgevolgd dan zal na twee tot drie weken de nitrietwaarde bijna nul zijn. Alles wordt nu door de bacteriën omgezet in nitraat dat veel minder giftig is.

Als we de bioloog of de (Eheim) pomp in tact willen houden dan kunnen we een potfilter gemakkelijk afkoppelen en een vaatje willekeurig water laten filteren. De bioloog kunnen we “kortsluiten”. Bij mij kan dat met kranen maar het is ook mogelijk in het pompvak (het laatste vak) een Powerheadje te leggen dat het water via een stukje tuinslang weer naar het eerste compartiment pompt. We moeten er goed aan denken dat een filter maar enkele uren zonder circulatie kan omdat anders de boel gaat rotten. Het moet dus altijd in beweging blijven korte pauzes daargelaten. We moeten er ook goed aan denken dat álle schadelijke medicijnen uit het water gefilterd zijn vóórdat we het filter weer laten meedraaien omdat anders de bacteriën in het filter alsnog worden uitgeroeid. En tot slot moeten we er ook goed aan denken dat deze bacteriën al enige dagen geen eten hebben gehad (= de uitwerpselen van de vissen) en dus in aantal sterk gereduceerd kunnen zijn waardoor geen optimale werking gewaarborgd is. Ook hier moeten we dus de nitrietwaarde meten en wat vloeibare bacteriën toevoegen totdat de zaak weer stabiel is. Het zal duidelijk zijn dat, zolang de opruimers in het filter nog niet op volle sterkte zijn, er niet overdadig moet worden gevoerd.

Terug naar inhoudsopgave

Gezonde vissen hebben én houden is vooruit zien!

Het is raadzaam om alle waterwaarden te meten als de bak er perfect uitziet en de vissen het zichtbaar naar hun zin hebben. Deze waarden worden genoteerd. Als er later iets niet goed gaat dan gaan we weer meten en we gaan de parameters weer zó instellen als toen het goed ging. Het is natuurlijk niet handig hiermee te wachten tot het fout gaat! Daarom is het aan te bevelen een paar dagen na een verversing de metingen te verrichten en te vergelijken.

Een ander probleem is vaak dat, indien er een warmtekuur nodig is, de verwarming niet hoger komt dan 30 graden omdat deze door de fabriek begrensd is. Een uitstekende verwarming welke ik jullie kan aanbevelen is van het Duitse merk Jäger. Deze kunnen vaak tot 36 graden en zijn ook tegen droogkoken beveiligd. Een nadeel is de lengte, 300 watt is 50 cm lang! Dit is ook een voordeel. Het apparaat verdeelt de warmte gelijkmatiger dan bv. een korte Rena verwarmingsstaaf waardoor de vis zich minder snel zal branden. Het wonderlijke van zieke vissen is vaak dat ze dan ook nog vaak tussen de verwarming en het glas gaan zitten. Het beste is natuurlijk als we de verwarming in de bioloog kunnen stoppen of in het hospitaal aquarium in de vrije ruimte hangen.

Een andere mogelijkheid is een verwarmingselement zonder ingebouwde thermostaat te kopen (ook van Jäger) en deze te voorzien van een losse thermostaat (ook van Jäger) welke tot tenminste 36 graden Celsius kan. Met deze methode is het ook mogelijk meer dan één verwarming te laten bedienen door slechts één thermostaat. Onze normale verwarming kan wél de bak verwarmen en iets meer, maar willen we naar 36 graden dan schiet het apparaat wat tekort en hangen we er dus gewoon een tweede bij.

Tot slot zou ik iedereen willen adviseren een hospitaal aquarium aan te schaffen welke tevens als quarantaine bak kan dienen. 50 x 50 x 50 (of x 100) is prima. Bij sommige kwalen hoeven nou eenmaal niet alle vissen behandeld te worden. Het is zonde van de kosten van het medicijn en bovendien worden er dieren (mee)behandeld welke helemaal niet ziek zijn. Ook in verband met een warmtekuur en de schadelijke werking van sommige behandelingen ten opzichte van planten en eventuele bijvissen kan dan worden uitgeweken naar het kleinere bakje. Ook als één vis plotseling dikke ontstekingsachtige bulten krijgt of een geweldig uitpuilend oog dan is het verstandig zo`n dier apart te zetten om bij een mogelijke uitbraak besmetting te voorkomen.

In alle gevallen is er bij welk probleem dan ook één methode welke we direct kunnen toepassen. Zoveel mogelijk water verversen is een optie die vaak (tijdelijk) goed werkt. In de tussentijd is er dan tijd om het probleem te analyseren en een plan van aanpak te maken.

Terug naar inhoudsopgave

Ter overdenking

Het combineren van diverse preparaten moet worden vermeden als de werking niet bekend is. Als voorbeeld geef ik de recordhouder: Hij belde mij, zijn vissen zagen er zo slecht uit. Hij had al SH 2000 gebruikt en zout in het water gedaan terwijl, ter bestrijding van “lastige” slakken, een middel was toegevoegd. Daar de slakken dood gingen en lekker in de bodem etc. lagen te rotten was er een plaag van blauwe algen ontstaan. Om dit te bestrijden was product nummer 4 toegevoegd aan het water en nu was de vraag of het soms de schuld was van het inmiddels toegevoegde Flagellex (product nummer 5 !) dat de vissen zo vreemd deden? Aan het water kon het niet liggen: er werd iedere week wel een emmer water ververst op een bak van 400 liter !!!

Gebruik de diverse preparaten dus met verstand en met mate maar gebruik niet minder dan de aangegeven dosering en maak de kuur af en doe ook de herhalingskuur, zelfs al zien de vissen er weer goed uit. Nóg beter is voor onze vissen dié omstandigheden te scheppen dat ze gezond blijven en allerlei behandelingen achterwege kunnen blijven. Ik krijg wel eens te horen dat een bepaalde vis er maar matig uitziet en men kijkt mij vreemd aan als ik dit ontken. Dit betreft dan een oude Discusvis (iets wat een heleboel mensen nog nooit in hun bak hebben gehad) De kleuren worden fletser, de huid wat rimpelig en bobbelig, de vinnen worden wat rommeliger, de ogen wat troebel en de vis domineert niet meer en zoekt af en toe een rustig hoekje op. De leeftijd in aanmerking genomen kan de vis er tóch nog goed uitzien. Dit soort vissen hoeft uiteraard niet te worden behandeld, ze mankeren immers niets, ze zijn gewoon oud.

Ik hoop dat u door bovenstaande adviezen óók mooie oude vissen met veel nakomelingen zult krijgen.

Leo Lammerse

Terug naar inhoudsopgave